„Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich:
Europa inwestująca w obszary wiejskie”.
Szkolenie współfinansowane przez Unię Europejska ze środków Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW)
We wtorek 26 kwietnia w hotelu Nadodrzański Dwór w Nowej Soli odbyło się pierwsze pilotażowe szkolenie z zakresu Zarządzania, organizacji i planowania pracy w gospodarstwie rolnym z wykorzystaniem technik komputerowych organizowane przez Europejską Grupę Doradczą Sp. z o.o. Spotkanie to otworzyło cykl bezpłatnych szkoleń, które będą realizowane, i są współfinansowane ze środków Unii Europejskiej w ramach pomocy technicznej Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014-2020.
Rolnictwo i wszystko co z nim związane należy do głównych działów gospodarki, zaraz obok przemysłu i usług. Jego głównym celem jest produkcja żywności, a prowadzenie działalności rolniczej w głównej mierze odbywa się na terenach wiejskich wchodzących w skład gospodarstwa rolnego. Działalność rolnicza należy do jednych z najcięższych działalności, a jej powodzenie uzależnione jest między innymi od trzech głównych czynników przyrodniczych tj. rzeźby terenu, jakości gleby oraz klimatu. Rolnik prowadzący działalność rolniczą musi być przygotowany na radykalne decyzje mające wpływ na poziom uzyskanych plonów w gospodarstwie.
Uczestnictwo rolnika w produkcji rolnej nie polega tylko i wyłącznie na pełnieniu funkcji fizycznej. To właśnie rolnik pełni funkcję głównego organizatora i zarządcy własnego gospodarstwa. Nowoczesne rolnictwo to nie tylko maszyny i urządzenia, ale także możliwie skuteczne zarządzanie gospodarstwem rolnym. Prawidłowe decyzje podejmowane w trakcie zarządzania gospodarstwem rolnym możliwe są na podstawie rzetelnych i aktualnych informacji. Oczywistym jest, że posiadane informacje w dużej mierze zależą od wielkości gospodarstwa, ale również od poziomu wiedzy i wykształcenia zawodowego rolnika. Prawidłowe zarządzanie gospodarstwem to nie tylko ołówek i kartka, to także systemy komputerowe, które pomagają w codziennym podejmowaniu decyzji. Wychodząc naprzeciw oczekiwaniom rolników w dniu 26.04.2022 r. Europejska Grupa Doradcza Sp. z o.o zorganizowała i przeprowadziła szkolenie „Zarzadzania, organizacji i planowania pracy w gospodarstwie rolnym, w tym wykorzystanie technik komputerowych”
Spotkanie otworzyła Prezes Zarządu Europejskiej Grupy Doradczej Sp. z.o.o Pani Małgorzata Stuła. Przywitała przybyłych gości i zachęciła do aktywnego uczestnictwa w szkoleniu. Początkowo przedstawiła cały zespół i po krótce omówiła jaki jest główny cel szkolenia oraz co uczestnicy powinni wynieść ze szkolenia.
Następnie, Pani prezes zaznaczyła jak dużą rolę na co dzień odgrywa rolnictwo, przekazała również informacje dotyczące możliwości zasiewu roślin jarych w obrębie ugorów. Takie działanie umożliwia rezygnację z wysiewania poplonów, a także spełnia warunek EFA, który wymagany jest w gospodarstwach powyżej 15 ha. Po tym krótkim wstępie Pani Małgorzata przeszła do meritum sprawy jaką było skuteczne zarządzanie gospodarstwem rolnym.
Pierwszym z omawianych tematów była prezentacja najbardziej popularnych programów ułatwiających zarządzanie gospodarstwem rolnym. Zaznaczyła, że w ciągu ostatnich lat powstawało wiele specjalistycznych programów komputerowych które w mniejszy, bądź większy sposób ułatwiają zarządzanie gospodarstwem rolnym. Podczas tego wykładu omówione zostały programy typu: „RolnikOn czy e-agronom, 365 FarmNet, Agrego, Agrinavia, Agridata, Agrivi. Wskazane zostały najmocniejsze strony programów, z czego się składają, jakie posiadają funkcję oraz gdzie można uzyskać dostęp do tego typu oprogramowania. Zwróciła uwagę na fakt, że obecnie większość rolników posiada w domu komputer, który podłączony jest do źródła Internetu. Dodatkowo przekazała informację, że w ramach programów pomocowych typu „Modernizacja gospodarstw rolnych” można właśnie zakupić sprzęt wraz z niezbędnym oprogramowaniem do zarządzania gospodarstwem rolnym, czy też stadem zwierząt.
Kolejnym punktem spotkania były kalkulacje rolnicze. W trakcie tego wykładu zostały umówione najważniejsze kwestie dotyczące zarządzania jak i planowania rozwoju gospodarstwa. Uczestnikom szkolenia przedstawiona została problematyka nadwyżki bezpośredniej (czym jest i co się na nią składa). Dodatkowo uczestnicy szkolenia zapoznali się z podziałem kosztów bezpośrednich. Z punktu widzenia rolnika, rachunek nadwyżki bezpośredniej pozwala ocenić mu poszczególne działalności produkcyjne i podejmować na bieżąco decyzje w gospodarstwie. Niezwykle istotne było zwrócenie uwagi na to, co produkować, ile produkować, a co najważniejsze jak produkować. Podczas wykładu szczegółowo zostały umówione kalkulacje rolnicze. Jako przykład został zaprezentowany wzór kalkulacji zamieszczony na stronie internetowej Ośrodków Doradztwa Rolniczego. Dodatkowo przedstawiony został system AGROKOSZTY opracowany przez Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywności. Ten program również pozwala na ocenę wybranych produkcji rolniczych i porównanie ich z wynikami wyodrębnionych grup gospodarstw. W podsumowaniu wykładu zostało zaznaczone: „Umiejętność rzetelnego gromadzenia i analizy danych są niezbędne w podejmowaniu właściwych decyzji dla efektywnego zarządzania gospodarstwem rolnym”.
Następnym tematem jaki został poruszony podczas szkolenia był Bilans majątkowy. Dość obszernie została poruszona tematyka z nim związana. Omówiona została jego rola w efektywnym zarządzaniu gospodarstwem rolnym. Uczestnicy spotkania zapoznali się z zasadą równowagi bilansowej, która mówi że ogólna kwota aktywów jest równa łącznej sumie pasywów w gospodarstwie. W nawiązaniu do definicji równowagi bilansowej przedstawiony został podział aktywów trwałych oraz obrotowych, które mogą wchodzić w skład gospodarstwa rolnego. Dodatkowo, rolnicy uczestniczący w spotkaniu mogli dowiedzieć się o bilansie gospodarstwa rolnego, z uwzględnieniem aktywów i pasywów. Zapoznali się również z definicjami kapitału obrotowego netto, a także kapitału stałego. Kolejnym ważnym punktem spotkania było omówienie tzw. Efektu dźwigni finansowej, która polega na podniesieniu lub obniżeniu stopy zwrotu z kapitały własnego na skutek zastosowania kapitału obcego jako źródło finansowania działalności gospodarczej. Rolnicy aktywnie uczestniczyli w szkoleniu. Jednogłośnie stwierdzili, że specyfikacja produkcji rolniczej, a więc wykonywanie określonych zabiegów agrotechnicznych w odpowiednim czasie oraz z wykorzystaniem odpowiednich maszyn i urządzeń wymaga posiadania odpowiednich składników majątkowych w gospodarstwie. Zwrócili uwagę, że w obecnym czasie najczęściej stosowaną praktyką zdobywania składników majątku trwałego jest dofinansowywanie ze środków Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich. Zauważyli również, że coraz częściej spotykaną praktyka jest wspólne użytkowanie maszyn rolniczych przez kilku rolników. Takie podejście obniża koszty zakupu niezbędnego sprzętu.
Dochód w gospodarstwie rolnym jest miernikiem efektywności gospodarowania. W myśl tej formuły rozpoczął się kolejny etap szkolenia, jakim było omówienie Rachunków wyników, a także obliczanie produkcji, kosztów oraz nadwyżek ekonomicznych. Prowadząca wykład zwróciła uwagę na najważniejsze kwestie dotyczące wyniku finansowego gospodarstwa. Zwróciła szczególną uwagę następujący fakt: „W celu ustalenia wyniku finansowego gospodarstwa rolnego należy posiadać aktualne i sprawdzone informacje, dane o gospodarstwie, zgodne ze stanem faktycznym, potwierdzające zaistnienie w gospodarstwie rolnym określonych zdarzeń gospodarczych”. Podczas wykładu szczegółowo omówiła uproszczony schemat obliczania wyniku finansowego gospodarstwa rolnego z wyjaśnieniem podstawowych definicji niezbędnych do zrozumienia całego schematu. Rolnicy mogli zapoznać się z definicją GVA, Amortyzacji, Saldem bieżących dopłat i podatków i wiele innych. W tej części spotkania zaprezentowane i szczegółowo omówione zostały także przepływy finansowe. Przedstawiony został rachunek przepływów pieniężnych z podziałem na część operacyjną, inwestycyjną oraz finansową. To dzięki wykorzystaniu danych z przepływów finansowych rolnik może uzyskać odpowiedzi na następujące pytania:
1. Jakie obszary działalności rolniczej generują najwyższe nadwyżki środków pieniężnych?
2. Na jaki cel przeznaczane są wolne środki pieniężne?
3. W jakim stopniu przyczyniły się one do rozwoju działalności rolnej?
Prowadząca spotkanie zaznaczyła, że: „ Rolnictwo z uwagi na wysokie ryzyko produkcyjne charakteryzuje się większą zmiennością przepływów pieniężnych z działalności rolniczej”. Oczywiste zatem jest, że systematycznie tworzenie sprawozdania z rachunku przepływów pieniężnych pozwala nam na uniknięcie zagrożeń związanych z przyjętą strategią rozwoju oraz na ocenę wydajności gotówkowej.
Kolejnym ważnym tematem poruszonym na spotkaniu były podstawowe wskaźniki oceny efektywności zarządzania gospodarstwem. Najważniejszymi wskaźnikami omówionymi podczas wykładu był: wskaźnik płynności finansowej (bieżącej, szybkiej). Dodatkowo obszernie zostały umówione wskaźniki zadłużenia (wskaźnik zadłużenia aktywów ogółem, wskaźnik zadłużenia kapitału własnego). Ważnym elementem szkolenia było zaprezentowanie informacji dotyczących wskaźników rentowności (wskaźnik rentowności aktywów ogółem, wskaźnik rentowności kapitału własnego). Omówione zostały także wskaźniki produktywności i efektywności finansowej. Nawiązując do tematu wystąpienia, prowadząca szkolenie przedstawiła i omówiła Raport indywidualny gospodarstwa rolnego nawiązując do współczynników standardowej produkcji SO oraz wartości GVA. Posługując się wielkością SO prowadząca pokazała kalkulator wielkości SO, umożliwiający obliczenie wielkości ekonomicznej gospodarstwa, która przy wnioskowaniu do programów PROW 2014-2020 jest niezwykle istotnym elementem. Wyliczenie wielkości ekonomicznej gospodarstwa przydatne jest przy wnioskowaniu o dofinansowanie w takich programach inwestycyjnych jak: „Modernizacja gospodarstw rolnych”, „Premie dla młodych rolników”, „Restrukturyzacja małych gospodarstw”. Na podstawie przedstawionej metodyki każdy z uczestników szkolenia mógł wyliczyć wielkość ekonomiczną swojego gospodarstwa. Kolejnym omówionym miernikiem była wartość dodana brutto GVA. Prowadząca spotkanie zwróciła uwagę co zalicza się do kosztów produkcji rolnej ze szczególnym uwzględnieniem kosztów czynników produkcji tj. ziemi, pracy oraz kapitału. Podsumowując wykład wykładowca wyraźnie zaznaczył, że analiza wskaźnikowa jest niezbędnym elementem analizy ekonomicznej i to dzięki niej możliwe jest poznanie i zrozumienie zależności przyczynowo-skutkowych pomiędzy poszczególnymi kategoriami ekonomicznymi.
Praca na roli jest pracą specyficzną. Charakteryzuje się silnym zróżnicowaniem wykonywanych prac, ale także zróżnicowaniem ich nasilenia. Praca ta wiąże się z bardzo dużym ryzykiem. Kolejny wykład dotyczył właśnie zjawiska ryzyka w gospodarstwie oraz jego zarządzaniem. W tej części spotkania prowadząca szkolenie szczegółowo omówiła terminologie ryzyka w rolnictwie. Przedstawiła jego rodzaje, a także procesy które umożliwiają zarządzanie ryzykiem. Omawiając temat ryzyka zwróciła także uwagę na metody ograniczania skutków ryzyka w rolnictwie. Tu przedstawiony został Interwencjonizm Państwowy, a także Instrumenty indywidualne. Dodatkowo istotną kwestią poruszaną podczas wykładu były Ubezpieczenia w rolnictwie. Ubezpieczenia zostały omówione na podstawie opracowania własnego „Instrumenty zarządzania ryzykiem w rolnictwie – rozwiązania krajowe i międzynarodowe”. Zaraz obok ubezpieczeń omówione zostały również kredyty preferencyjne, które umożliwiają rolnikom wznowienie produkcji w gospodarstwach rolnych, w których np. wystąpiły szkody spowodowane klęskami żywiołowymi tj. susza, grad, deszcz nawalny.
Ostatni wykład dotyczył Polskiego FADN oraz jego roli w zarządzaniu gospodarstwem rolnym. Prowadząca zwróciła uwagę na fakt, że Polski system FADN umożliwia otrzymanie raportów, które mogą być wykorzystywane do sporządzania analizy finansowej, przy sporządzaniu analizy wskaźnikowej, a także analizie dynamiki i analizie porównawczej z innymi gospodarstwami rolnymi. Podała dane statystyczne podawane przez Główny Urząd Statystyczny, dotyczące gospodarstw rolnych na terenie całego kraju. Reasumując zwrócona została uwaga na fakt, że w prawie co trzecim gospodarstwie dochód z działalności rolniczej stanowił połowę dochodów uzyskiwanych w gospodarstwach domowych. Po zakończeniu wykładu grupa szkoleniowa rozpoczęła zajęcia praktyczne. Na podstawie udostępnionych danych, grupa szkoleniowa miała obliczyć wartości produkcji, kosztów bezpośrednich, a także wartości dodanej brutto GVA, wartości dodanej netto. Na podstawie uzyskanych wyników finalnie do uzupełnienia pozostały tabele dotyczące rachunku wyników, a także przepływów finansowych. Końcowym etapem było wyliczenie bilansu, wskaźników produkcji co umożliwiło obliczenie ostatniej wielkości jaką była wielkość ekonomiczna gospodarstwa.
Zwieńczeniem szkolenia była owocna dyskusja. Każdy z rolników z chęcią wypowiadał się na temat odbytego spotkania. Bardzo dużym zainteresowaniem cieszyły się programy ułatwiające zarządzanie w gospodarstwie omówione podczas szkolenia. Padały również liczne pytania dotyczące możliwości skorzystania z dofinansowań do gruntów rolnych, dotacji do inwestycji. Nie brakowało również pytań o nową perspektywę (PROW 2023-2027). Rolnicy jednogłośnie wyrażali swoje obawy co do przyszłości rolnictwa. Można było wyczuć duże zaniepokojenie co do wysokości cen nawozów, opłacalności prowadzenia produkcji rolnej.
W spotkaniu brało udział 30 rolników z województwa lubuskiego. Podczas szkolenia zorganizowane zostały przerwy kawowe w formie bufetu, a także obiad dla każdego. Każdy z uczestników po zakończeniu szkolenia otrzymał zaświadczenie potwierdzające udział w szkoleniu.
Operacja realizowana przez Europejską Grupę Doradczą Sp. Z. o.o. Instytucja Zarządzająca Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014-2020 ‒ Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
