„Rolnictwo ekologiczne” Pilotażowe szkolenie dla rolników z województwa lubuskiego 2022

Produkcja żywności, zwłaszcza ta lokalna od wielu lat stanowi ważny element struktury obszarów wiejskich. Ostatnie lata pokazują, że wzrasta świadomość konsumenta, a tym samym zapotrzebowanie konsumenta na lokalne, dobrej jakości produkty. Coraz częściej słyszy się o alternatywnych sposobach gospodarowania do których należy m.in. Rolnictwo ekologiczne. Metody produkcji ekologicznej są dobrze znane, jednak ich upowszechnianie wśród konsumentów nie do końca działa. Wynika to z błędów marketingowych. Powszechnie uważa się, że w rolnictwie ekologicznym niedozwolone są wszelkiego rodzaju zabiegi agrotechniczne; w tym nawożenie. Nic bardziej mylnego. Aby przybliżyć ideę Rolnictwa ekologicznego, Europejska Grupa Doradcza Sp. z o.o w dniach 27-28.04.2022r. zorganizowała oraz przeprowadziła szkolenie pilotażowe z zakresu Rolnictwa ekologicznego.

W środę 27.04.2022r. o godzinie 9:00 w Hotelu Nadodrzański Dwór w Nowej Soli rozpoczął się I-wszy dzień szkolenia z zakresu „Rolnictwa Ekologicznego”. Spotkanie uroczyście zostało otworzone przez Prezesa spółki Panią Małgorzatę Stuła. Pani Prezes przywitała gości i podziękowała za tak liczne przybycie oraz zainteresowanie ekologią. W kilku zdaniach wstępu przedstawiony został cały zespół wchodzący w skład firmy, a także główny cel szkolenia jakim było zainteresowanie oraz zachęcenie do przystąpienia do produkcji rolniczej w ramach rolnictwa ekologicznego.  Nie przedłużając Pani Małgorzata rozpoczęła pierwszy z zaplanowanych wystąpień.

Z racji tego, że wśród przybyłych osób zasiadali rolnicy, którzy nie prowadzą produkcji metodami ekologicznymi, na początku warto było wspomnieć o przepisach prawa regulujących produkcję ekologiczną. Pani Małgorzata szczegółowo przedstawiła najważniejsze akty prawne. Zwróciła szczególną uwagę na najnowszy akt prawny jakim jest rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/848 z dnia 30 maja 2018 r. w sprawie produkcji ekologicznej i znakowania produktów ekologicznych i uchylającego rozporządzenie Rady (WE) nr 843/2007 (Dz. Urz. UE L 150 str.1 z 16.6.2018 r. Pod koniec tej części wykładu pani Małgorzata zaznajomiła rolników ze stroną Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi, wskazując w którym miejscu możliwe jest znalezienie najważniejszych aktów prawnych dotyczących produkcji rolniczej.

Rolnictwo, w tym także to ekologiczne stanowi bardzo ważną dziedzinę gospodarki, ze względu na dostarczanie produktów żywnościowych tak bardzo niezbędnych do funkcjonowania konsumentów. Rolnictwo ekologiczne to nic innego jak przyjazne metody produkcji. Jest to prowadzenie produkcji w sposób najbardziej korzystny dla środowiska, charakteryzujące się wysokim stopniem różnorodności biologicznej, mające na celu ochronę zasobów naturalnych. Rolnictwo ekologiczne to nie tylko produkcja roślinna, ale również zwierzęca.

W tej części spotkania, prowadząca szkolenie zwróciła szczególną uwagę na fakt, że zarówno rolnictwo ekologiczne jak i konwencjonalne mają jeden cel – produkcję.  Przedstawiła tendencję – wzrostową zainteresowania produktami ekologicznymi. Zaznaczyła, że tendencja ta wynika w głównej mierze z rosnącej świadomości konsumenta. Zwróciła uwagę na fakt, że w Polsce rynek produktów ekologicznych jest jednym z najlepiej i najbardziej perspektywicznych sektorów produkcji. Przedstawiła wykaz IJHARS świadczący o tym, że w Polsce najwięcej użytków ekologicznych zajmują zboża uprawiane na ziarno, kolejno trwałe użytki zielone, rośliny korzeniowe i bulwiaste itp. Podkreśliła, że rok 2022 jest przełomowy dla rolnictwa ekologicznego ze względu na wejście w życie rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady 2018/848 z dnia 30 maja 2018 r. dotyczące produkcji ekologicznej i znakowania produktów ekologicznych

Kolejne wystąpienie dotyczyło przestawienia gospodarstwa konwencjonalnego na produkcję ekologiczną. Rolnicy zostali poinformowani, że grunty na których będzie prowadzona produkcja ekologiczna muszą przejść przez tzw. okres konwersji tj. przestawienia. Tu prowadząca zaznaczyła, że proces przestawienia wymaga wiedzy i dobrego zaplanowania. Okres przejściowy ma na celu przyczynienie się do rozkładu pozostałości z uprzednio stosowanych środków agrotechnicznych. Odbiorcy szkolenia zostali szczegółowo poinformowani o poszczególnych krokach, jakie należy podjąć by rozpocząć produkcję metodami ekologicznymi. Dodatkowo, rolnicy dowiedzieli się o tym, że okres konwersji rozpoczyna się najwcześniej z chwilą poinformowania o swojej działalności właściwego organu w tym państwie członkowskim, w którym prowadzi się działalność i podlega systemowi kontroli (urzędowy formularz na www.ijhars.gov.pl). Szczegółowa instrukcja zgłaszania się do systemu jest udostępniona na stronach MRiRW oraz IJHARS. Pani Małgorzata dość mocno pokreśliła, że każdy kto chce rozpocząć produkcję metodami ekologicznymi powinien zaznajomić się z podstawowymi aktami prawnymi regulującymi produkcję ekologiczną. Przestawienie na prowadzenie metodami ekologicznymi dotyczy nie tylko produkcji roślinnej ale i zwierzęcej. Podczas wystąpienia prowadząca jasno wyjaśniła czego dotyczy okres konwersji, jakie kroki należy podjąć aby gospodarstwo przeszło na produkcję ekologiczną. Poruszono problematykę związaną z materiałem siewnym w produkcji ekologicznej, a także przedstawiła instrukcję jak przestawić produkcję zwierzęcą. Podczas tego wystąpienia rolnicy mieli okazje zaznajomić się również z przyrównaniem metod ekologicznych i konwencjonalnych. Zwrócona została uwaga na fakt, że rolnictwo ekologiczne wymaga zwiększonych nakładów pracy tj. zboża o ok 10%, ziemniaki o ok 40% itp. Zwiększona praca nie równa się zawsze zwiększonym plonom. Rolnicy zostali poinformowani o tym, że w rolnictwie ekologicznym często dochodzi do zmniejszonych plonów. Dodatkowo, zwrócono uwagę, że rolnictwo ekologiczne to także inny park maszyn. Po omówieniu tematu, jednogłośnie stwierdzono, że rolnictwo ekologiczne wymaga bardzo szerokiego parku maszyn, tak aby w odpowiednim terminie wykonać niezbędną pracę.

Następne wystąpienie dotyczyło produkcji roślinnej. Podczas tego wystąpienia prowadząca zwróciła szczególną uwagę na dużą rolę płodozmianu w produkcji ekologicznej. Jego głównym celem jest budowanie struktury i zasobności gleby. Dość szczegółowo omówiono główne zasady jego konstruowania. Zaznaczono, że budowanie płodozmiany w głównej mierze zależy od trzech grup czynników jakimi są czynniki :przyrodnicze, agrotechniczne, organizacyjno-ekonomiczno-techniczne. Zostały one szczegółowo omówione podczas wystąpienia. Kolejnym aspektem dotyczącym płodozmianu, a który został poruszony podczas szkolenia była wartość przedplonowa poszczególnych gatunków roślin. Omówiona ona została na podstawie tabeli „Wartość przedplonowa roślin uprawnych” (Demo, Bielek i inni 2000).  Tu też, omówiono szczegółowo rolę międzyplonów. Zwrócono uwagę na to, że ograniczają one wymywanie składników pozostałych po przedplonie, chronią glebę przed erozją, wykazują działania fitosanitarne, a także wpływają na wzrost zawartości substancji organicznej w glebie jaką jest oczywiście próchnica.  Produkcja roślinna to także nawożenie. Podczas tego wykładu omówione zostało również przejście z nawożenia mineralnego do gospodarowania składnikami. Zaznaczono, że bardzo duże znaczenie dla sukcesu ma poznanie zasobności gleby. Podkreślono, że gospodarowanie składnikami mineralnymi w rolnictwie ekologicznym różni się w sposób zdecydowany od gospodarowania w rolnictwie konwencjonalnym. Rolnikom została pokazana strona internetowa Stacji Chemiczno-Rolniczej. Omówiono, jakie badania należy wykonać, aby poznać zasobność gruntów rolnych. Niezwykle ważnym elementem dotyczącym produkcji ekologicznej, a który został poruszony jest oczywiście odczyn gleby. Został on szczegółowo omówiony na podstawie opracowania „Zalecenia nawozowe” 2005 IUNG-PIB.  Analizując prowadzenie produkcji roślinnej w produkcji ekologicznej, poruszona została również problematyka walki z chwastami. Podkreślono, że chwasty są najbardziej konkurencyjne w pierwszym okresie rozwoju rośliny uprawnej. Szczegółowo omówiono metody zwalczania chwastów, z rozróżnieniem na metody bezpośrednie (orka, podorywka, bronowanie, obredlanie, wypasanie itd.) oraz metody pośrednie (płodozmian, dobór gatunków, jakość materiału siewnego, nawożenie, uprawa międzyplonów itp.). Dodatkowo omówiono działania mające na celu ograniczenie występowania szkodników.

Po krótkiej przerwie rozpoczął się kolejny wykład. Dotyczył on produkcji zwierzęcej w gospodarstwie ekologicznym. Ten problem został bardzo szczegółowo omówiony. Gwoli wstępu prowadząca wykład przedstawiła charakterystyczne cechy chowu zwierząt. Zwróciła uwagę, że w przypadku produkcji zwierzęcej metodami ekologicznymi należy przestrzegać wysokich norm dotyczących dobrostanu zwierząt. Należy ograniczyć stosowanie środków zewnętrznych. Dodatkowo poruszyła temat związany z głównymi uwarunkowaniami którymi kieruje się ekologiczny chów zwierząt, a do których zaliczyć można: pochodzenie, dobrostan zwierząt, zasady żywienia i wiele innych. Nie bez rozpatrzenia pozostał dobór odpowiednich gatunków i raz, a także pochodzenie zwierząt. Rolnicy mieli możliwość zapoznać się z najbardziej charakterystycznymi rasami użytkowanymi w rolnictwie ekologicznym, z uwzględnieniem poszczególnych gatunków zwierząt. Szczegółowo omówione zostało również pochodzenie zwierząt. Zaznaczono, że zwierzęta utrzymywane w systemie produkcji ekologicznej powinny być urodzone i chowane w gospodarstwach ekologicznych. Przedstawiono również wyjątki.  Kolejnym aspektem dotyczącym produkcji zwierzęcej oczywiście była konwersja. Prowadząca szkolenie omówiła okresy przestawienia u poszczególnych gatunków zwierząt. Ekologiczna produkcja zwierzęta to również dobrostan. Tu prowadząca omówiła wszystkie wymogi dotyczące dobrostanu zwierząt (tj. minimalna powierzchnia, obsada zwierząt, stężenie szkodliwych gazów, oświetlenie itp.). Dodatkowo, rolnicy zapoznali się z tematyką rozrodu ekologicznych zwierząt, ich żywieniem a także profilaktyką i leczeniem.

Kolejnym aspektem poruszanym w trakcie szkolenia było nawożenie oraz stosowanie środków ochrony roślin. Pani Małgorzata w tej części szkolenia szczegółowo omówiła rodzaje nawozów dostępnych w produkcji ekologicznej tj. odchody zwierząt, komposty, odpady roślinne czy ścięta zielona masa. Wyraźnie zaznaczyła, że nawozy, które stosowane są w gospodarstwie ekologicznym muszą pochodzić również z produkcji ekologicznej. Zwróciła uwagę na odstępstwo jakim jest np. stosowanie obornika z gospodarstw konwencjonalnych, przy czym obornik ten musi zostać przekompostowany przed zastosowaniem w gospodarstwie ekologicznym. W tym punkcie spotkania omówiła również wpływ obsady zwierząt na bilans składników pokarmowych w gospodarstwie. Zwróciła uwagę, że główną zasada rolnictwa ekologicznego jest stałe podnoszenie urodzajności gleby i zapobieganie jej degradacji. Szczegółowo omówiła podstawy prawidłowego nawożenia w gospodarstwie ekologicznym z uwzględnieniem odczynu gleby, zawartości próchnicy, bilansu składników pokarmowych. Prowadząca przedstawiła także informacje dotyczące terminów stosowania nawozów z uwzględnieniem rodzaju gleby tj. gleba ciężka, lekka itp. Zachęciła rolników również do odwiedzania strony IUNG-PIB w Puławach, gdzie znajduje się wykaz środków dozwolonych w produkcji ekologicznej. Rolnictwo ekologiczne, to także środki poprawiające właściwości gleby. W ten części wystąpienia prowadząca omówiła preparaty wpływające na właściwości gleby. Omówiła preparaty chociażby z glonów morskich, z zawartością kwasów humusowych. Przedstawiła także produkty naturalne inne niż nawozu i środki poprawiające właściwości gleby na podstawie listy IUNG-PIB w Puławach. Przedstawione i omówione zostały także środki ochrony roślin. Zaznaczono, że w gospodarstwach ekologicznych dozwolone są środki pozwalające na kompleksową ochronę roślin. Dodatkowo przedstawione zostały dopuszczone środki do stosowania tj. fungicydy, insektycydy, stymulatory odporności, moluskocydy i inne. Oczywistym jest, i na co zwrócono uwagę, że wszystkie środki powinny być stosowane zgodnie z instrukcją podaną na etykiecie. Na sali szkoleniowej można było zauważyć duże zainteresowanie przedstawianą tematyką. Odbiorcy szkolenia jednogłośnie stwierdzili, że przy tych cenach nawozów i środków ochrony roślin nie pozostanie nic innego jak przejście na rolnictwo ekologiczne.

Przepisy ustawy o rolnictwie ekologicznym poruszają kwestie kontroli i certyfikacji w systemie produkcji ekologicznej. Tym też problemem grupa zajęła się w kolejnej części szkolenia. Podczas wykładu dotyczącego certyfikacji  rolnicy mogli się dowiedzieć o jednostkach upoważnionych przez Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi posiadających akredytację Polskiego Centrum Akredytacji. Prowadząca wykład po krótce omówiła drogę postępowania w przypadku podjęcia decyzji o próbie prowadzenia działalności rolniczej metodami ekologicznymi. Zaznaczyła, że każdy producent rolny, który chce przestawić swoje  gospodarstwo na produkcję ekologiczną, powinien zgłosić się do jednej z upoważnionych jednostek certyfikujących. Te co roku kontrolują wszystkie gospodarstwa korzystające z płatności ekologicznej, a jej celem jest weryfikacja sposobu produkcji. Prowadząca zwróciła uwagę na fakt, że w  gospodarstwach ekologicznych sprawdza się głównie przestrzeganie zasad metod ekologicznych. Nie bez znaczenia pozostają informacje o źródłach pozyskiwania surowców (kopie certyfikatów od dostawców, faktury zakupu-sprzedaży, dokumenty przewozowe), opis procesu przetwarzania (receptury), wykaz użytych dodatków, rachunki poświadczające przepływ surowców i gotowych wyrobów. Zaznaczyła, że rolnicy prowadzący produkcję ekologiczną mogą być również kontrolowani przez Inspekcję Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych, jako jednostki nadzorującej pracę jednostek certyfikujących. Zwróciła uwagę na fakt, że rolnicy realizujący działania z zakresu Rolnictwo ekologiczne, podlegają również kontroli ARiMR. Rolnicy uważnie słuchali wystąpienia i jednogłośnie zwrócili uwagę na fakt licznych kontroli, na które narażony jest rolnik prowadzący produkcję metodami ekologicznymi. Następnie na podstawie weryfikacji zgromadzonej dokumentacji podejmowana jest decyzja o przyznaniu/odmowie przyznania certyfikatu. Okres ważności certyfikatu nie powinien być dłuższy niż 18 miesięcy. Poruszając temat certyfikacji i kontroli nie bez znaczenia pozostaje tutaj problematyka znakowania żywności ekologicznej. Tu Pani Małgorzata jasno wyjaśniła zasady znakowania, poruszyła tematykę związaną ze znakiem „Euroliść”. Dodatkowo przedstawiła rozporządzenie Komisji (UE) nr 271/2010 z dnia 24 marca 2010 r. Ponadto podczas wykładu prowadząca zwróciła uwagę na kilka jednostek, które mogą kontrolować rolnika ekologicznego. Mianowicie omówiona została Inspekcja Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych, Wojewódzki/Powiatowy Inspektorat Weterynarii oraz Wojewódzki Inspektorat Ochrony Roślin i Nasiennictwa.  Szczegółowo omówione zostały rodzaje kontroli z uwzględnieniem kontroli pełnorocznej oraz wyrywkowej.

Następny wykład dotyczył środków zapobiegawczych zanieczyszczeniu upraw ekologicznych przez sąsiadujące uprawy konwencjonalne. Tu przedstawione zostały możliwości dotyczące ograniczenia zanieczyszczeń. Omówione zostały nasadzenia osłon z roślin, osłonki z siatki gradowej, przeznaczanie stref buforowych. Przedstawiony również został przykład rolników ekologicznych z Niemiec lub Szwajcarii, gdzie w sytuacji dużego zagrożenia zanieczyszczeniem konwencjonalnym, rolnicy decydują się na sprzedaż części produktu ekologicznego jako konwencjonalny z pasa 3-6 metrowego graniczącego z działką konwencjonalną. Zaznaczono, że rolnicy ekologiczny.

Przedostatni wykład 1-wszego dnia szkolenia dotyczył dokumentacji głoszenia podjęcia działalności w rolnictwie ekologicznym. Prowadząca zajęcia zwróciła szczególną uwagę na fakt, że każdy rolnik który chciałby prowadzić rolnictwo ekologiczne potwierdzone certyfikatem zobowiązany jest do wypełnienia odpowiednich wniosków i formularzy. Poinformowała rolników, że dokumenty takie można znaleźć na stronie Głównego Inspektoratu Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych lub na stronie jednostki certyfikującej. Następnie pokazała rolnikom strony internetowe dwóch wyżej wymienionych jednostek. Omówiła szczegółowo instrukcję wypełniania formularza. Zaproponowała również przeprowadzenie „części praktycznej” i wspólne wypełnianie formularza na przedstawionym przykładzie. Taka forma zajęć przypadła rolnikom najbardziej do gustu.

Po omówieniu wszystkich wyżej wymienionych tematów Pani Małgorzata resumując raz jeszcze zwróciła uwagę na najważniejsze kwestie dotyczące rolnictwa ekologicznego. Omówiła przy tym opłacalność produkcji ekologicznej oraz przedstawiła kalkulacje dochodów z upraw ekologicznych wraz z wysokością dopłat ARiMR.

Zwieńczeniem szkolenia była owocna dyskusja. Uczestniczący w szkoleniu byli zainteresowani rozpoczęciem działalności w ramach metod produkcji ekologicznej. Wyrazili duże zainteresowanie stawkami proponowanymi przez ARiMR. Część z obecnych na szkoleniu już w trakcie zgłaszała chęć uczestnictwa w systemach rolnictwa ekologicznym. Padały pytania o możliwość rozpoczęcia działalności jeszcze w tym roku. Każdy z rolników miał dodatkowo możliwość przeanalizowania swojego gospodarstwa pod kątem dotacji.

W spotkaniu brało udział 30 rolników z województwa lubuskiego. Podczas szkolenia zorganizowane zostały przerwy kawowe w formie bufetu. Dodatkowo w trakcie szkolenia każdy z uczestników miał zapewniony obiad składający się z dwóch dań i deseru. Każdy z uczestników po zakończeniu szkolenia otrzymał zaświadczenie potwierdzające udział w szkoleniu.

Operacja realizowana przez Europejską Grupę Doradczą Sp. Z. o.o.  Instytucja Zarządzająca Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014-2020 ‒ Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej